Sauny

Liczne badania dowiodły, że kąpiel w saunie wpływa bardzo korzystnie zarówno na stan ciała jak i na stan ducha. Ciepło otwiera pory skóry a zjawisko pocenia, nieodłącznie związane z tym rodzajem kąpieli, usuwa brud i ujędrnia skórę. Para wytwarzana w saunach korzystnie jonizuje powietrze, co łagodzi zmęczenie, nerwowość i niepokój, relaksuje, usuwa bóle mięśni i stawów. Kąpiel w saunie może skutecznie przedłużyć aktywność organizmu lub zapewnić spokojny, odprężający sen. Sauna jest więc swoistą formą pielęgnacji ciała, zachowania urody i komfortu. Kąpiele w saunie pozwalają też ograniczyć a nawet wyeliminować szereg chorób układu oddechowego i zaburzeń krążenia. Z kąpieli w saunie nie powinny jednak korzystać osoby z poważnymi chorobami serca, wszczepionym rozrusznikiem oraz kobiety w ciąży bez uprzedniej konsultacji lekarskiej.

Kąpiel w saunie

Sauna jest pomieszczeniem przeznaczonym do kąpieli powietrznych. Człowiek przebywający w saunie jest poddany działaniu dwóch czynników - temperatury i wilgotności powietrza. W zależności od tych czynników rozróżnia się kąpiel mokrą, suchą i parowo-ziołową.

W najbardziej popularnej saunie mokrej temperatura zmienia się i rośnie od 50°C do 90°C przy stosunkowo dużej wilgotności dochodzącej do 40%. Regulacja wilgotności odbywa się poprzez polewanie wodą elementów grzejnych. W saunie suchej temperatura powietrza utrzymuje się w granicach 90-110°C, (w wyższych partiach pomieszczenia może nawet dochodzić do 130°C) a wilgotność powietrza utrzymywana jest na poziomie około 10%. Warunki te powodują otwarcie porów skóry i jej szybkie oczyszczenie. Kąpiele w saunie suchej przeznaczone są dla zdrowych i wytrzymałych osób. Proces kąpieli w saunie parowo-ziołowej przebiega przy temperaturze nie przekraczającej 65°C, ale przy bardzo wysokiej wilgotności powietrza dochodzącej nawet do 70%. W kąpieli parowo-ziołowej wytwarza się bardzo duża ilość pary wodnej, do której dodaje się olejki zapachowe, dzięki temu sauna parowo-ziołowa nadaje się doskonale do leczenia schorzeń dróg oddechowych.

Budowa

Podstawowym materiałem stosowanym do wykonania sauny jest drewno, ponieważ posiada ono znakomite własności izolacyjne. Drewno użyte do konstrukcji kabiny musi być bardzo dobrej jakości. Jakiekolwiek uszkodzenia drewna w wysokiej temperaturze i wilgotności, jaka panuje w saunie powodują bardzo szybką jego degradację. Dobrym materiałem do produkcji kabin jest drewno osikowe a jeszcze lepszym drewno cedrowe, które oprócz odporności na wysoką temperaturę i wilgoć posiada piękny zapach i kolor.
Ścianki sauny muszą być zamontowane na specjalnych profilach izolowanych, które mają nie dopuścić do zawilgocenia drewna od strony podłogi. Drewniane ściany kabiny muszą posiadać izolacją termiczną o grubości około 10 cm wykonaną z wełny mineralnej. Popularnym rozwiązaniem są sauny wykonane z pełnych bali drewnianych. W tym przypadku nie jest konieczna dodatkowa izolacja z wełny mineralnej. Zewnętrzną powłokę saun kabinowych można wykonać z paneli z tworzywa, drewna, terakoty lub płyt gipsowo-kartonowych.
Podłoga sauny nie może być śliska, powinna być odporna na działanie wysokich temperatur i wyposażona w odpływ wody. Często zewnętrzną powierzchnię podłogi pokrywa się płytkami terakoty.

Ważnym wyposażenie sauny są ławki z ruchomymi oparciami służące do siedzenia i leżanki rozmieszczone na różnych poziomach w odstępach nie mniejszych niż 40 cm, wykonane ze słabo nagrzewającego się drewna. Z takiego drewna powinny być też wykonane wszelkie uchwyty i akcesoria użytkowane wykorzystywane podczas kąpieli jak cebrzyki, podgłówki, czy czerpaki do wody.

Drzwi do sauny muszą otwierać się na zewnątrz. Wymóg ten jest podyktowany warunkami bezpieczeństwa i zabezpiecza przed zablokowaniem drzwi od wewnątrz. Tradycyjnie drzwi do sauny wykonuje się z drewna, ostatnio jednak coraz częściej stosuje się drzwi całkowicie przeszklone wykonane ze szkła hartowanego. Dobór właściwych materiałów użytych do wykonania drzwi ma duże znaczenie dla ich trwałości i bezpieczeństwa użytkowania.
Aby uniemożliwić zawilgocenie i przegrzanie elementów sauny należy zapewnić w jej wnętrzu swobodny obieg powietrza poprzez właściwe umieszczenie wlotu i wylotu przewodów wentylacyjnych. Wlot wentylacji powinien znajdować się bezpośrednio pod piecem i być zawsze otwarty. Wylot wyposażony w regulację przepływu należy umieścić pod sufitem sauny jak najdalej od wlotu. Powietrze z sauny należy odprowadzić do miejsca, z którego zostało ono pobrane.

Podstawowym źródłem wysokiej temperatury w saunie jest piec. Pierwsze sauny były ogrzewane piecami przystosowanymi do spalania drewna. Obecnie stosuje się przede wszystkim piece elektryczne. Ich obsługa jest znacznie łatwiejsza a montaż prosty i tani.
Stosowane w saunach piece muszą mieć odpowiednie atesty i posiadać znak bezpieczeństwa B. Piec powinien być zainstalowany na ścianie, w której znajdują się drzwi wejściowe. Jeśli piec nie ma specjalnej, bezpiecznej obudowy, trzeba go osłonić drewnianą barierką. Najnowsze modele pieców wyposażone są w specjalne systemy zabezpieczające, które powodują wyłączenie urządzenia, jeżeli wentylacja w kabinie nie funkcjonuje prawidłowo i istnieje możliwość przegrzania. Są one również wyposażone w programy energooszczędne, radykalnie obniżające zużycie energii elektrycznej.

Moc pieca dobiera się zależnie od kubatury kabiny. W saunach domowych przyjmuje się 1 kW mocy pieca na 1 m3 sauny. Piece o mocy do 5 kW mogą mieć zasilanie jednofazowe, natomiast piece o większej mocy wymagają przyłącza trójfazowego. W saunach parowych, oprócz tradycyjnego pieca, dodatkowo podłącza się generator pary dobrany odpowiednio do kubatury sauny. Generator taki umieszcza się zwykle na zewnątrz kabiny. Wymaga on podłączenia zimnej wody, która zostaje ogrzana do temperatury wrzenia i w postaci pary jest transportowana miedzianymi przewodami do wnętrza sauny. Najnowsze generatory pary są w pełni zautomatyzowane. W ofercie rynkowej znajdują się także piece kombi wyposażone w generator pary oraz pojemniki na zioła, umożliwiające korzystanie ze wszystkich form kąpieli. Parametry kąpieli takie jak czas włączenia i wyłączenia pieca, ustawienie żądanej temperatury oraz poziomu wilgotności ustawia się na panelu sterującym.

Piec powinien posiadać krótki czas nagrzewania do żądanej temperatury. W ekonomicznych piecach czas nagrzewania do temperatury 80° C nie powinien być dłuższy niż 20 min przy jednoczesnym, niskim zużyciu energii elektrycznej. Stosowane obecnie systemy oszczędzania energii pozwalają na znaczne zredukowanie poboru energii elektrycznej i utrzymanie jednakowej temperatury pomieszczenia a specjalnie ukształtowane w piecach komory konwekcyjne pozwalają również na szybsze nagrzanie sauny. Piece nowej generacji posiadają bezpieczną obudowę zabezpieczającą przed oparzeniami w przypadku dotknięcia. Temperatura na takiej obudowie nie przekracza 50°C.

Jeden z modeli panelów kontrolnych sauny

 

Elementem kumulującym ciepło są specjalne, bardzo trwałe kamienie umieszczone w specjalnym pojemniku wykonanym najczęściej ze stali nierdzewnej. Pojemnik na kamienie powinien mieć odpowiednią wielkość. Należy pamiętać, że zbyt duża ilość kamieni zwiększa bezwładność cieplną pieca a tym samym zwiększa zużycie prądu. Wszelkie znajdujące się w saunie urządzenia techniczne powinny być osłonięte drewnem.
Oświetlenie kabiny stanowią lampy w hermetycznych, żaroodpornych oprawach. Umieszcza się je poniżej sufitu lub za oparciami ławek.
Obowiązkowym wyposażeniem każdej sauny jest termometr, higrometr i zegar. Urządzenia te muszą być odporne na wilgoć i wysoką temperaturę.

Sauna może zostać wykonana jako sauna wbudowana lub kabinowa. Sauna wbudowana powstaje przez obudowanie drewnem istniejącego pomieszczenia o powierzchni nie mniejszej niż 4 m2. Sauna kabinowa to swobodnie stojąca konstrukcja, zmontowana w dowolnym pomieszczeniu. Budując saunę należy pamiętać, aby usytuować ją w pobliżu natrysku i niewielkiego pomieszczenia wypoczynkowego.
Własnoręczna budowa sauny wymaga sporej wiedzy stolarskiej potrzebnej przy budowie ścianek, ich łączeniu i wykonaniu izolacji cieplnej. Łatwiejsze do zrealizowania są sauny budowane z zastosowaniem elementów prefabrykowanych, które należy odpowiednio dobrać i poskładać lub sauny dostarczane w zestawach do samodzielnego montażu.

Zdrowa kąpiel

Do kąpieli w saunie nie należy przystępować na czczo lub po zbyt obfitym posiłku. Przed kąpielą nie powinno się dużo pić i bezwzględnie należy wykluczyć napije alkoholowe. Można wypić szklankę herbaty lub soku owocowego, aby zwiększyć pocenie. Z sauny nie powinno się korzystać bezpośrednio po maksymalnym psychicznym czy fizycznym wysiłku.

Przed korzystaniem z sauny należy wziąć prysznic. Następnie ciało trzeba wytrzeć do sucha, owinąć suchym ręcznikiem i wejść do gorącej sauny. Wchodząc do sauny należy pamiętać o zdjęciu zegarka i biżuterii. W saunie należy usiąść lub położyć się na najniższej ławce tak, aby wszystkie części ciała znajdowały się mniej więcej na tym samym poziomie. Oczekując na rozpoczęcie pocenia, kąpiący się powinien przyjąć tak pozycję ciała, która zapewni mu absolutny komfort fizyczny i psychiczny. Cała kąpiel powinna się składać z kilku sesji. Pierwsza trwa kilka minut, pozostałe nie dłużej niż kwadrans. Pomiędzy kolejnymi sesjami kąpielowymi rozgrzane ciało należy schłodzić pod prysznicem, zaczynając od stóp. Ważne jest, aby woda użyta do schłodzenia ciała nie była lodowata. Podstawą kąpieli jest duża kontrastowość bodźca termicznego. Warunki fizyczne w saunie decydują o intensywności zmian fizjologicznych zachodzących organizmie człowieka. Im wyższa jest temperatura w saunie, tym pobyt w niej powinien być krótszy, a ochładzanie – dłuższe. Podczas kolejnych sesji kąpielowych należy zmieniać temperaturę i wilgotność w pomieszczeniu sauny. Te czynności powtarza się kilka razy. Pobyt w saunie kończy się chłodnym prysznicem i kilkuminutowym relaksem, najlepiej w pozycji leżącej oraz uzupełnieniem niedoboru płynów.

Kąpiel w saunie uważa się powszechnie za doskonały środek profilaktyczny przeciw przeziębieniom. Skorzystanie z sauny w początkowej fazie przeziębienia przerywa chorobę górnych dróg oddechowych i grypę, jednakże kąpiel w fazie rozwiniętych objawów chorobowych nie tylko nie pomaga, ale wręcz pogarsza stan chorobowy. Sauna skraca też okres rekonwalescencji i przyspiesza powrót do zdrowia. Szczególnie korzystny wpływ sauny obserwuje się u rekonwalescentów po zapaleniu płuc, grypie, ostrych nieżytach górnych dróg oddechowych, tchawicy i oskrzeli.